Eski Türkçede Kadın Ne Demek?
Eski Türkçede Kadın Ne Demek?
Tarih boyunca toplumların dili, kültürü ve değer yargıları birbirine bağlı şekilde evrilmiştir. Kadın kavramı da dilin en eski dönemlerinden bu yana toplumsal yapının temel taşlarından biri olmuştur. Peki, Eski Türkçede “kadın” kelimesi ne anlama gelirdi? Hangi sözcükler bu anlamda kullanılırdı? Gelin bu sorulara birlikte yanıt arayalım.
Eski Türkçede “Kadın” Kelimesi Var mıydı?
Günümüzde kullandığımız “kadın” kelimesi, Arapça kökenli “kadun” ya da “kadın” kelimesinden evrilmiştir. Ancak Göktürkler ve Uygurlar gibi Eski Türk topluluklarında bu kelime yer almıyordu. Eski Türkçede kadını tanımlamak için farklı sözcükler kullanılırdı.
“Katun” ya da “Hatun”: Soylu Kadınların Unvanı
Eski Türkçede en çok bilinen kelimelerden biri “hatun” ya da orijinal şekliyle “katun” kelimesidir. Bu sözcük, özellikle kağanların eşleri için kullanılırdı. Aynı zamanda devlet işlerine müdahil olan, saygınlığı yüksek kadınları da tanımlardı.
Örnek:
Orhun Yazıtları’nda Bilge Kağan’ın annesi için “katun” ifadesi geçmektedir.
📌 “Katun” kelimesi zamanla “hatun” şeklinde halk diline geçmiş ve daha yaygın kullanılmaya başlamıştır.
“Uruğ” ve “Avrat”: Toplumsal Kimliğin Parçaları
Bazı metinlerde “uruğ”, yani soy, sülale anlamında geçen ifadelerde kadının önemi vurgulanmıştır. Ayrıca daha sonra Osmanlı döneminde yaygınlaşan ve kökeni Eski Türkçeye kadar giden “avrat” kelimesi, kadın anlamında kullanılsa da aşağılayıcı bir anlam kazanmıştır ve günümüzde tercih edilmez.
Eski Türklerde Kadının Yeri
Dil kadar önemli olan bir diğer konu da, Eski Türk toplumlarında kadının rolüdür. Göçebe hayat tarzına sahip Türk topluluklarında kadın, sadece evin değil, aynı zamanda toplumun da direğiydi.
- Aile içinde söz sahibi olurdu.
- Erkeğiyle birlikte savaş meydanına çıkabilirdi.
- Toy ve kurultaylarda fikir beyan edebilirdi.
Bu güçlü sosyal konum, dilde de karşılık bulmuş; kadına hitap şekilleri saygı içeren terimlerle ifade edilmiştir.
Günümüzde Kullanılan “Kadın” Kelimesi Nasıl Evrildi?
Bugün kullandığımız “kadın” kelimesi, Osmanlı döneminde Arapça kökenli “kadın/kadun” kelimesinden türemiştir. Zamanla günlük dile yerleşmiş ve hatun, avrat gibi kelimelerin yerini almıştır.
Kadın, Dilin ve Kültürün Aynasıdır
Eski Türkçede kadın kelimesi tam olarak bizim kullandığımız anlamda yer almasa da, yerine kullanılan hatun, katun, uruğ gibi kelimeler; kadının toplumdaki konumunu ve değerini gözler önüne serer. Bu terimler, Türk toplumunda kadına duyulan saygının ve ona verilen önemin bir yansımasıdır.
News